Fatih Sultan Mehmet Han’ın Özgürlük Fermanı - şahinnparadisegelenekselramazancoşkusu
Fatih Sultan Mehmet Han’ın Özgürlük Fermanı
Fatih, İstanbul’un fethinin ardından gözünü Balkanlara ve Sırp topraklarına dikmişti. Osmanlı sancaklarının Avrupa’nın kalbine dikilmesi için en kestirme yol; Macaristan-Avusturya yolu üzerinden olacak gibi gözüküyordu.
Ancak, İstanbul’un fethinin ardından oluşan dış göçler, fetihlerin devamlılığı konusunda en büyük engel idi. Bizans’taki ulema kesimin fethin ardından Roma’ya kaçması, Fatih’in İstanbul’unun lojistik olarak gelişmesini engelliyordu.
İşte bu düşüncelerle Sırbistan topraklarına giren Osmanlı ordusu, hızla Belgrad’a doğru ilerlemeye başladı. 28 Mayıs 1463′ta Bosna’yı fetheden Osmanlı ordusu, Fatih’in yayınlayacağı ferman ile yağma-ganimet amaçlarından, en azından Bosna’da vazgeçecekti. Katolik Manastırı rahibi Angjeo Zvizdovic’e bahşedilen bu ferman ile Fatih, İstanbul’da düştüğü hataya bir daha düşmeyecek, yani yerleşik halkı korkutarak kaçıran faaliyetleri yasaklayacaktı;
“Nişan-ı hümayun şu ki Ben ki Sultân Mehmet Hanım. Cümle avâm ve havâssa ma‘lûm ola ki, işbu dârendegân-ı fermân-ı hümâyûn Bosna ruhbânlarına mezîd-i inâyetim zuhûra gelip buyurdum ki, mezbûrlara ve kiliselerine kimse mâni‘ ve müzâhim olmayıp ihtiyâtsız memleketimde duralar. Ve kaçup gidenler dahi emn ü emânda olalar.
Gelüp bizim hâssa memleketimizde havfsiz sâkin olup kiliselerine mütemekkin olalar. Ve yüce hazretimden ve vezîrlerimden ve kullarımdan ve reâyalarımdan ve cemî-i memleketim halkından kimse mezbûrelere dahl ve ta‘arruz edip incitmeyeler, kendülere ve cânlarına ve mâllarına ve kiliselerine ve dahi yabandan hâssa memleketimize âdem gelirler ise yemîn-i mugallaza ederim ki yeri, göğü yaratan Perverdigâr hakkıçün ve Mushaf hakkıçün ve ulu Peygamberimiz hakkıçün ve yüz yirmi dört bin peygamberler hakkıçün ve kuşandığım kılıç hakkıçün bu yazılanlara hiçbir ferd muhâlefet etmeye. Mâdâm ki bunlar benim emrime mutî ve münkâd olalar. Şöyle bilesiz.”
(“Ben ki Sultan Mehmet Han’ım; üst ve alt tabakada bulunan bütün halk tarafından şu şekilde bilinsin ki, bu fermanı taşıyan Bosna rahiplerine lütufta bulunup şu hususları buyurdum: Söz konusu rahiplere ve kiliselerine hiç kimse tarafından engel olunmayıp rahatsızlık verilmeyecektir… Kendilerine, canlarına, mallarına, kiliselerine ve dışardan memleketimize getirecekleri kimselere yeri ve göğü yaratan Allah hakkı için, Peygamberimiz Muhammed Mustafa hakkı için, yedi Mushaf hakkı için, yüz yirmi dört bin peygamber hakkı için ve kuşandığım kılıç için en ağır yemin ile yemin ederim ki, yukarda belirtilen hususlara söz konusu rahipler benim hizmetime ve benim emrime itaatkâr oldukları sürece hiç kimse tarafından muhalefet edilmeyecektir)”
Din özgürlüğü konusundaki en eski belgelerden biri olarak kabul edilen bu ferman, Birleşmiş Milletler tarafından 1971′de tüm üye ülkelerin dilinde yayınlandı. Fatih Sultan Mehmed’in bu fermanı, Osmanlı İmparatorluğu’nda 28 Mayıs 1463′te, yani ABD anayasasından 324, 1789′daki Fransız İhtilali’nden 326, 1948′deki BM Evrensel İnsan Hakları Beyânnâmesi’nden 485 ve Avrupa Konseyi Ulusal Azınlık Haklarının Korunması Antlaşması’ndan538 yıl önce temel hak ve hürriyetleri güvence altına alıyordu.
